W prowadzeniu własnej firmy kluczowe jest nie tylko generowanie przychodów, ale przede wszystkim osiąganie zysków. Aby to zrobić, niezbędne jest zrozumienie, kiedy koszty działalności zostają pokryte przez przychody – czyli momentu, w którym firma osiąga próg rentowności. Znajomość tego punktu pozwala na świadome podejmowanie decyzji biznesowych i minimalizowanie ryzyka finansowego.
Czym jest próg rentowności?
Próg rentowności, czyli Break-Even Point (BEP), to poziom sprzedaży, przy którym przychody firmy są równe jej kosztom – zarówno stałym, jak i zmiennym. Firma nie generuje wtedy ani zysku, ani straty – działa „na zero”.
Po jego przekroczeniu każda kolejna sprzedaż przynosi już zysk netto. Dlatego próg rentowności jest kluczowy przy podejmowaniu decyzji dotyczących cen, budżetów czy inwestycji. Można go analizować ilościowo (w sztukach) lub wartościowo (w złotówkach), niezależnie od branży – w handlu, usługach czy produkcji.
Dlaczego próg rentowności jest ważny?
Znajomość i regularne monitorowanie progu rentowności to nie tylko narzędzie księgowe, ale to realne wsparcie w codziennym zarządzaniu firmą. Dla właściciela biznesu to jeden z najważniejszych punktów odniesienia, który pomaga podejmować trafne decyzje strategiczne i pozwala mu zminimalizować ryzyko operacyjne. Oto, dlaczego próg rentowności warto znać i mieć stale pod kontrolą:
- Planowanie finansowe
Próg rentowności pozwala określić, ile trzeba sprzedać, by firma nie traciła – czyli gdzie kończy się przetrwanie, a zaczyna zysk. To absolutna podstawa do budowy realistycznego budżetu, planów sprzedaży czy analizy płynności finansowej.
- Strategia cenowa
Znając koszt jednostkowy i próg rentowności, można łatwiej podejmować decyzję o ustalaniu lub zmianie cen. Dzięki temu unikasz sprzedaży poniżej kosztów i masz większą świadomość wpływu rabatów, prowizji czy promocji na realną marżę.
- Ocena opłacalności inwestycji
Chcesz zatrudnić nową osobę? Otworzyć drugi punkt? Kupić sprzęt? Znając swój BEP, możesz ocenić, czy “udźwigniesz” dodatkowe koszty, czy może potrzebujesz zwiększenia przychodów.
- Zarządzanie ryzykiem
Próg rentowności działa jak wczesny system ostrzegania – pokazuje kiedy przychody zbliżają się niebezpiecznie blisko poziomu kosztów. Pomaga szybko reagować na wzrost cen energii, kosztów pracy czy spadki sprzedaży i wdrażać korekty zanim pojawiają się straty.
Jak obliczyć próg rentowności?
Obliczanie progu rentowności to jedno z podstawowych działań w planowaniu finansowym, które pozwala jasno określić, ile musisz sprzedać, aby Twoja firma przestała przynosić straty i zaczęła generować zysk. Aby go wyznaczyć, potrzebujesz trzech kluczowych danych:
- kosztów stałych – czyli takich, które ponosisz niezależnie od poziomu sprzedaży,
- kosztów zmiennych jednostkowych – które rosną wraz ze wzrostem sprzedaży lub produkcji,
- ceny sprzedaży jednostkowej – ile wynosi przychód z jednej sprzedanej sztuki/usługi.
Koszty stałe
Koszty stałe to wydatki, które ponosisz co miesiąc niezależnie od tego, czy sprzedajesz 1 sztukę swojego produkt, 100 sztuk czy… nic. Mają charakter “niezależnie od obrotu”, co oznacza, że musisz je pokryć niezależnie od skali działalności.
Przykłady kosztów stałych:
- czynsz,
- wynagrodzenia pracowników,
- składki ZUS i ubezpieczenia,
- amortyzacja sprzętu lub samochodów,
- koszty administracyjne.
Koszty zmienne
Koszty zmienne rosną lub maleją w zależności od wielkości sprzedaży czy produkcji. Im więcej sprzedajesz, tym większe są koszty zmienne – ale też większy potencjalny zysk.
Przykłady kosztów zmiennych:
- koszt surowców lub towarów do dalszej odsprzedaży,
- prowizje dla handlowców,
- koszty opakowań, druki, wysyłki,
- koszty energii wykorzystywanej do produkcji.
Wzory do wyznaczenia progu rentowności
Aby w łatwy sposób obliczyć progi rentowności warto skorzystać z poniższych wzorów:
- Ilościowy próg rentowności (w sztukach):
Próg rentowności = koszty stałe / (cena sprzedaży jednostkowej – koszt zmienny jednostkowy)
Praktyczny przykłady:
Mała firma usługowa
Załóżmy, że prowadzisz jednoosobową działalność świadczącą usługi graficzne. Twoje koszty stałe (ZUS, oprogramowanie graficzne, hosting, telefon i inne) wynoszą ok. 4 000 zł miesięcznie. Jedna usługa (np. projekt logo) kosztuje 800 zł, a koszt zmienny (np. zakup fontów, outsourcing, reklama) to 100 zł.
Obliczenia:
Próg rentowności = 4000 / (800-100) = 4000/700 = 5,71
Musisz sprzedać 6 usług miesięcznie, by wyjść na zero. Siódma przynosi już realny zysk.
- Wartościowy próg rentowności (w zł):
Próg rentowności = ilościowy próg rentowności x cena sprzedaży jednostkowej
Praktyczny przykład:
Załóżmy, że prowadzisz lokalną piekarnię. Twoje miesięczne koszty stałe (czynsz, media, pensje pracowników, leasing pieca, ZUS) wynoszą 25 000 zł. Z każdego sprzedanego bochenka chleba, który kosztuje w sklepie 10 zł, zostaje Ci 4 zł zysku jednostkowego (czyli cena minus koszt składników, pakowania, energii i robocizny).
Najpierw obliczamy ilościowy próg rentowności:
25 000 zł / 4 zł = 6 250 sztuk
To znaczy, że musisz sprzedać minimum 6 250 bochenków chleba miesięcznie, by pokryć wszystkie koszty.
Teraz obliczamy wartościowy próg rentowności:
6 250 x 10 zł = 62 500 zł
Wartościowy próg rentowności w tym przypadku to 62 500 zł.
Oznacza to, że Twoja piekarnia musi wygenerować minimum 62 500 zł przychodu miesięcznie, by wyjść na zero. Wszystko powyżej tej kwoty to zysk operacyjny.
Jak obniżyć próg rentowności?
Im niższy próg rentowności, tym szybciej firma zaczyna zarabiać. Dlatego warto wdrażać działania, które pozwolą osiągnąć ten punkt przy niższej sprzedaży lub kosztach. Oto cztery skuteczne strategie:
- redukcja kosztów stałych – zastanów się, które wydatki są nieelastyczne, ale można je ograniczyć – np. poprzez renegocjowanie umowy najmu, outsourcing działu IT czy rezygnację z rzadko używanego oprogramowania.
- optymalizacja kosztów zmiennych – szukaj tańszych dostawców, negocjuj rabaty, wykorzystuj ekonomię skali i analizuj zużycie materiałów. Lepsze zarządzanie produkcją lub zakupami obniży koszt jednostkowy i podniesie marżę.
- zwiększenie cen sprzedaży – jeśli Twój produkt lub usługa ma wartość dla klienta – nie bój się testować wyższych cen. Nawet niewielka korekta może znacząco przesunąć próg rentowności w stronę zysku, o ile nie obniży popytu.
- zwiększenie efektywności operacyjnej – automatyzacja, digitalizacja procesów i optymalizacja pracy zespołów pozwala uzyskać więcej – przy tych samych zasobach. To sposób na zmniejszenie kosztów i zwiększenie wydajności bez drastycznych zmian strukturalnych.
Flike – Twój partner w monitorowaniu progu rentowności
W dzisiejszym, nieprzewidywalnym otoczeniu biznesowym, gdzie marże są coraz ciaśniejsze, a koszty zmieniają się z miesiąca na miesiąc, ręczne śledzenie progu rentowności staje się coraz mniej praktyczne. Zbieranie danych z różnych systemów, aktualizacja kosztów, sprawdzanie, czy wszystko się zgadza – to zadania, które łatwo obciążyć błędem lub po prostu przeoczyć w codziennym natłoku zadań.
Właśnie w takich momentach swoją wartość pokazuje Flike – inteligentna aplikacja finansowa, która automatyzuje analizę rentowności i daje przedsiębiorcy klarowny obraz finansów w czasie rzeczywistym. Dzięki integracji z systemami księgowymi, kontami bankowymi i narzędziami do fakturowania, Flike jest w stanie samodzielnie:
- wyliczyć aktualny próg rentowności,
- wskazać, ile brakuje do jego osiągnięcia,
- prognozować, kiedy firma go przekroczy – na podstawie planów i trendów przychodowych.
Co więcej, aplikacja nie wymaga od użytkownika wiedzy finansowej – dane są prezentowane w czytelny, wizualny sposób, dzięki czemu nawet osoba bez doświadczenia w controllingu może szybko zorientować się, w jakim punkcie znajduje się jej firma.
Zależało nam, żeby Flike był nie tylko systemem do raportów, ale realnym wsparciem w podejmowaniu codziennych decyzji. Dlatego wskaźniki takie jak próg rentowności są liczone na bieżąco – nie po miesiącu, ale wtedy, kiedy ich naprawdę potrzebujesz.”
— Aleksandra, ekspertka ds. analizy finansowej w Flike
W połączeniu z narzędziami do budżetowania, prognozowania cash flow i kontroli kosztów, Flike staje się praktycznym „centrum dowodzenia” dla każdego właściciela firmy, który chce zarządzać świadomie – i skutecznie.